Unia Europejska jest wspólnotą krajów, które znajdują się na różnym poziomie rozwoju gospodarczego oraz zmagają się z wieloma różnymi problemami. Wiele z tych problemów jest wspólnych dla państw członkowskich. Fundusze Europejskie są szansą na niwelowanie dysproporcji między krajami, zwalczanie bezrobocia oraz wzmocnienie konkurencyjności wszystkich państw Unii.
Budżet UE
Budżet Unii głównie tworzą wpłaty państw członkowskich. W chwili obecnej budżet osiąga poziom 1% dochodu narodowego brutto UE. Długoterminowe plany finansowe są podstawą do planowania budżetu. Tworzenie planów finansowych daje możliwość ponoszenia wydatków w sposób przewidywalny. Obecny plan finansowy obowiązuje do roku 2020.
Fundusze Europejskie
Unia wydaje pieniądze przy pomocy różnego rodzaju programów, funduszy oraz instrumentów finansowych. Zgodnie z celami strategii Europa 2020 istnieje 5 głównych funduszy, które mają na celu wspieranie rozwoju gospodarczego krajów należących do UE. Do wspomnianych funduszy zaliczamy:
- Fundusz Spójności - jest przeznaczony dla krajów członkowskich, których dochód narodowy brutto nie przekracza 90% średniego DNB UE. Głównym celem tego funduszu jest niwelowanie różnic społecznych i gospodarczych oraz promowanie zrównoważonego rozwoju. Głównym obszarem zainteresowania tego funduszu jest infrastruktura transportowa oraz ochrona środowiska.
- Europejski Fundusz Społeczny - jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich UE. Środki przeznaczone są na zwiększanie możliwości zatrudnienia i kształcenia jak i pomoc dla grup społecznych i regionów w sposób szczególny zagrożonych ubóstwem. Dodatkowo środki z tego funduszu mają pomóc młodym ludziom w wejściu na rynek pracy,
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - środki przeznaczane są na niwelowanie różnic rozwoju pomiędzy regionami w Unii oraz wzmacnianie spójności gospodarczej, społecznej oraz terytorialnej Unii jako całości. Środki pochodzące z funduszu przeznaczone są głównie na wsparcie inwestycji produkcyjnych i infrastrukturalnych jak i wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw,
- Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich - środki z tego funduszu przeznaczone są na wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich,
- Europejski Fundusz Morski i Rybacki - fundusz ma na celu wspieranie oraz restrukturyzację rybołówstwa w państwach członkowskich.
W ramach tych programów Unii planuje przekazanie prawie połowę budżetu na pomoc krajom członkowskim.
Pozostałe środki są przeznaczone na realizację celów specjalnych, w ramach funduszy:
- Fundusz Solidarności Społecznej - wsparcie dla obszarów które dotknęła poważna klęska żywiołowa,
- Instrument Pomocy Przedakcesyjnej - środki z tego funduszu przeznaczone są dla krajów kandydujących oraz potencjalnych kandydatów.
Zasady funkcjonowania funduszy określa jeden zestaw przepisów, który dotyczy wszystkich państw członkowskich. Przepisy te mają gwarantować, że środki będą wydatkowane zgodnie ze strategią Europa 2020. Przepisy zapewniają również równy i prosty dostęp do funduszy dla potencjalnych beneficjentów oraz lepszą koordynację i spójną realizację przedsięwzięć.
Fundusze Europejskie - zasady działania
W ramach zarządzania funduszami europejskimi wyróżnia się 7 zasad działania. Są to:
- Zasada partnerstwa - na każdym etapie pozyskiwania funduszy powinni uczestniczyć wszyscy zainteresowani partnerzy. Z jednej strony Komisja Europejska współpracuje z odpowiednimi organami lokalnymi, regionalnymi oraz krajowymi, które również ściśle ze sobą współpracują jak i z drugiej strony przeprowadzane są konsultacje z partnerami społecznymi i gospodarczymi,
- Zasada dodatkowości - środki z Funduszy Europejskich powinny być dodatkiem dla działań krajowych a nie je zastępować,
- Zasada subsydiarności - Instytucje unijne podejmują działania dopiero gdy organy krajowe nie są w stanie samodzielnie w skuteczny sposób zrealizować powierzonego zadania,
- Zasada koncentracji - środki unijne mają być przeznaczane na precyzyjnie określone cele, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju Unii,
- Zasada decentralizacji - ma na celu zwiększanie roli samorządów w realizacji oraz wykorzystywaniu Funduszy Europejskich. Działania takie mają na celu zwiększenie efektywności wykorzystania środków unijnych,
- Zasada programowania - środki unijne przeznaczone są na rozwiązywanie problemów danego regionu lub gałęzi gospodarki. W praktyce oznacza to konieczność tworzenia wieloletnich planów rozwoju gospodarczego,
- Wymiar terytorialny polityki regionalnej - środki z Funduszy Europejskich mają za zadanie wpierać rozwój terytoriów, które są ze sobą powiązane.
